Wonen op de klimaatdijk; compact maar toch vrij
7 juni '21
Bouwen op een dijk; uniek in Nederland, en misschien zelfs wereldwijd. Maar in het deelgebied De Werven in Reeve wordt het mogelijk gemaakt. Architect Pieter Bas Zwaga is betrokken bij de invulling van de klimaatdijk in het plan. Hij vertelt over bouwen op de dijk, inspiratie uit oude IJsselmeerdorpjes en bijzondere gele IJsselsteentjes. "Het Reevediep is natuurlijk een prachtig gebied en het is vooral heel bijzonder dat we op de dijk mogen bouwen. Dat wordt voor het eerst sinds lange tijd weer mogelijk gemaakt."
Extra grond op de dijk
Een heel nieuw dorp bouwen met elkaar. Niet iets wat dagelijks gebeurt, erkent Pieter Bas Zwaga van VdpArchitecten. "Dat is op zich al heel bijzonder. Maar het meest bijzondere is dat we echt bouwen op de dijk. Dat gebeurde vroeger vaker, vooral in dorpjes rond het IJsselmeer, maar eigenlijk al heel lang niet meer in Nederland en Europa. De waterbouwkundige sterkte van onze dijken is alleen nog berekend op de druk van het water. Elke boom en elk bouwwerk daarop vormt een potentieel risico. Op de klimaatdijk wordt extra grond toegevoegd aan de dijk, zodat er woningen gebouwd kunnen worden en zelfs rijen populieren geplant, zonder dat dat afbreuk doet aan de sterkte."
Plek om te wonen én verblijven
VdpArchitecten won in 2019 een tender voor de klimaatdijk. Een belangrijke wens voor de inrichting van het gebied daarbij was dat het niet alleen een plek wordt om te wonen, maar ook om te verblijven, voor alle bewoners van Reeve. Zwaga: "Het resultaat is een plan waarbij we de woningen in compacte clusters op de klimaatdijk hebben gepositioneerd, geïnspireerd op de kleine dorpjes rond het IJsselmeer. Hiervoor hebben we eerst gekeken naar hoe mensen überhaupt wonen op een dijk. Het mooiste voorbeeld vonden wij het compacte terpdorpje Rozewerf op het eiland Marken bij Amsterdam. We hebben mooie karakteristieken van dit dorpje een eigentijdse, moderne interpretatie gegeven op de klimaatdijk in Reeve. Zo nemen we enkele stedenbouwkundige kenmerken over, maar kiezen we als materiaal voornamelijk voor steen in plaats van hout."
Compact wonen, maar toch vrij
Het mooie van Rozewerf vindt Zwaga dat de woningen compact op elkaar gebouwd zijn, maar toch veel woonkwaliteit hebben door de oriëntatie naar buiten; naar de landerijen en het water. De ontsluiting van de woningen gaat via het binnengebied, via een soort collectief woonerf waar het leven zich afspeelt, met veel sociale controle. Een plek om je buren te ontmoeten en naar elkaar om te kijken. De woningen zelf en de tuinen zijn meer naar buiten gericht, met mooie uitzichten en veel privacy. "De woningen zijn erg breed waardoor zowel de keuken áls de woonkamer uitzicht hebben op het water van het Reevediep of het dorp", vertelt Zwaga. "In de woningen hebben we veel ruimtelijkheid kunnen maken. Met dubbel hoge ruimtes onder de kap bijvoorbeeld. Maar dus ook door de woningen extra breed te maken. Niet zoals de traditionele indeling, met een voor- en achterkamer.”
Veranda's en loggia's
Aan de buitenzijde zijn de woningen uitgerust met een veranda. De appartementen krijgen een loggia, een interne buitenruimte. Zwaga: "Op de klimaatdijk moet je immers rekening houden met het weer. Het waait er altijd en als het regent, regent het horizontaal. Doordat we compact bouwen, krijgen de woningen beschutting van elkaar. Daarnaast creëren we dus overal een luwe plek om buiten te zitten; in de zon en uit de wind. Een prima plek om privé buiten te kunnen zitten."
Nautische invloeden
Hoewel De Werven qua architectuur afwijkt van De Dorpskern en het Eiland, zijn er nautische invloeden te zien. "Wij gebruiken steen in plaats van hout en hebben gekozen voor de bijzondere IJsselsteen; een geel bakkende steen, met zo’n 15 à 16 centimeter ook wat kleiner dan gemiddeld. Deze steen werd vroeger geproduceerd in de IJsseldelta, maar wordt hier nu niet meer gemaakt. Voor De Werven hebben we een grote partij 2e hands stenen weten te vinden: super duurzaam! En in het kader van circulair bouwen, gebruiken we ze op zo’n manier dat ze in de toekomst eventueel nog een keer gebruikt kunnen worden. Daarnaast passen we net als op Rozewerf donker geschilderde houten planken toe met daartussen een witte naad en krijgen de woningen een verhoogd terras met een trapje naar de tuin of het woonerf. Hierin zie je die typisch nautische invloeden van de IJsselmeerdorpen terug op de klimaatdijk."
* De schetsen in dit artikel komen uit het Voorlopig Ontwerp van Weusten Liedenbaum architecten en zijn nog niet definitief. Ze geven een globale impressie, maar er kan nog iets veranderen aan het uiteindelijke ontwerp.